Ambtenaren werken voor de publieke zaak en zijn dienstbaar aan de samenleving. Zij zijn vaak maatschappelijk betrokken, en willen zich daar publiekelijk voor inzetten. Bijvoorbeeld door actief te zijn op sociale media, de pers te woord te staan, lid te worden van een partij of vereniging, te publiceren, of te demonstreren. 

Het recht op demonstreren en het recht op vrije meningsuiting geldt in principe ook voor ambtenaren. Toch kan het ook wel schuren. Het kan zijn dat je tot de conclusie komt dat het nodig is om stevig actie te voeren. Denk aan het bezetten van een stuk snelweg, zoals geïnitieerd door Extinction Rebellion. Ook ambtenaren deden hieraan mee. En kun je als ambtenaar van EZK een brandbrief opstellen waarin je oproept tot het stoppen met fossiele subsidies? Ook een aantal directeuren en DG’s schreven een brandbrief over de moeizame politiek-bestuurlijke verhoudingen. Of wat doe je als je je moreel niet meer kunt verenigen met het beleid dat je als ambtenaar moet uitvoeren of uitwerken? Zo had een ambtenaar van de IND grote bezwaren tegen beleid over gezinshereniging. Hij schreef een kritische post hierover op LinkedIn en nam zelfs ontslag. 

Kwesties als hierboven leiden tot onzekerheid en vragen, ook bij ambtenaren, die het daarbij vaak hebben over de ruimte voor ‘ambtelijk activisme’. Want hoewel ambtenaren dezelfde grondrechten hebben als iedereen, zijn er volgens de ambtenarenwet wel beperkingen. Ambtenaren moeten, ook in privétijd, voldoende rekening houden met het feit dat zij ambtenaar zijn. Privéactiviteiten mogen niet in de weg staan aan een goede functievervulling en aan het goed functioneren van de openbare dienst. Maar wat betekent dit in de praktijk? 

Dit najaar organiseert Dialoog & Ethiek hierover een serie gesprekken waarin de vragen van ambtenaren centraal staan. Met elkaar gaan we onderzoeken welke (morele) vragen er bestaan en welke waarden of normen er voor ons als ambtenaren hier aan de orde zijn. Je kunt een eigen voorbeeld voorleggen van een situatie waarbij je aarzelt, of meedenken met een collega. En we kunnen het hebben over vragen zoals: 

Wat betekent “activisme” eigenlijk? Hoe verhoudt het zich tot “bevlogenheid” of “idealisme”?
Maak je een onderscheid tussen je “persoonlijke” en “professionele” mening?

Doel is niet om te komen tot gedragsregels, maar tot wezenlijk inzicht in de afwegingen die we maken. Die inzichten gaan we bundelen en zullen we aanbieden aan de integriteitscoördinatoren bij het Rijk.

Doe je mee?

De gesprekken zijn in Den Haag, Utrecht en Groningen