Provincies werken momenteel hard aan de `Ruimtelijke Voorstellen’ (programma NOVEX). Ze staan daarbij voor forse maatschappelijke opgaven op uiteenlopend gebied. Dat vraagt ruimte, en die is schaars. Integrale, scherpe keuzes zijn nodig. Inmiddels is duidelijk dat het energiesysteem een steeds sturender rol krijgt in de ruimtelijke ontwikkeling van Nederland. Energie kan niet langer altijd, overal en in elke vorm beschikbaar zijn. We moeten prioriteren en programmeren. Hoe maak je die keuzes? De provincie Zuid-Holland voerde recent een pilotstudie uit waarbij 'Energieclusters' als ruimtelijk sturend concept zijn verkend. Tijdens deze sessie presenteren we de uitkomsten van de pilotstudie. We gaan in gesprek over het meenemen van de inzichten in het Ruimtelijk Voorstel en kijken hoe deze benadering raakt aan de RES-opgave.